آسم يا اسپاسم دوره اي برونش يا انسداد راه هوايي كه منجر به تنگي نفس صدادار و سرفه شديد ميگردد شناخته ميشود .
آسم معمولا در 5 سال اول زندگي بوده و در كودكان بر خلاف بزرگسالان از نوع الرژيك است.
درشير خواران شايع ترين عامل عفونتهاي ويروسي مجاري تنفسي ميباشد .نسبت شيوع در پسران تا دوره ي نوجواني دوبرابر دختران واز ان به بعد مساوي است.
علل آسم:
آسم متعاقب پاسخگويي شديد نسبت به يك محرك يا گروهي از انها رخ ميدهد.
آسم خارچي يا حساسيتي زماني بكار مي رود كه علا ئم با پاسخ دفاعي شديد همراه باشد . گرده ها، گرد و خاك منزل، پر و پشم حيوانات عوامل شايع در اين گروه ميباشند .كودكان مبتلا به اسم خارجي معمولا ازمايشات پوستي مثبت نسبت به الرژن مهاجم داشته و سابقه خانوادگي انان از نظر حساسيت مثبت است .
اسم داخلي با پاسخ دفاعي زياد همراه نيست ولي ممكن است سابقه خانوادگي از نظر اسم وجود داشته باشد.استنشاق عوامل محرك مثل دود سيگار؛رايحهه هاي تند {صابونها}عطريات ياگرده ها ميتواند سبب اسپاسم نايژه ها و خس خس تنفسي شود.
در اكثر كودكان علت اسم را نميتوان بطور اختصاصي تعيين نمود .كودكاني كه عامل حساسيتي انها شناخته شده است ممكن است به اسپاسم نايژه ناشي از ورزش هم دچار شوند بدون انكه با الرژن تماس داشته باشند.تغييرات عاطفي(مثبت يامنفي)ميتواند سبب خس خس در كودكان اسمي شده بدون اينكه تماس با الرژن صورت گرفته باشد.اسپرين ميتواند سبب بروز علائم در كودكان مبتلا بهاسم شده بدون اينكه توام با پاسخ دفاعي باشد.
اختلال سيستم دفاعي:
حساسيت شديد فوري نسبت به الرژن علت اساسي اسم خارجي (حساسيتي)ميباشد.كودكان مبتلا به اسم الرژيكي به محض قرار گرفتن در برابر انتيژن مناسب انتي بادي خاصي از نوع ايمونوگلبولين Eتوليد ميكنند.ايمونوگلبينEماده پروتئني {انتي بادي}است كه در سلولهاي پلاسما توليد شده وبه سوي سلولهاي ماست كشيده شده وبه انها ميچسبد؛اين سلولها از نوع بافت پيوندي است وبه تعداد زياد در مخاط تنفسي موجود است.انها بخشي از دفاع طبيعي سلولي را در زمان عفونت يا سدمه به عهده دارند.
اختلال فعاليت سيستم تنفسي:
طي تنفس طبيعي هوا از راههاي هواي اصلي بسوي نايژكهاي انتهاي و حبابهاي هواي انتقال يافته و تبادل گازي صورت ميگيرد.درجريان رويداد اسم؛عضلات صاف نايژك ها انقباض يافته يا دچار اسپسم ميشوند.اين پديده سبب كوتاهي وتنگي مجاري راههاي هوايي؛كاهش ذخيره اكسيژن در حبابهاي هوايي(كاهش تهويه)ميشود.تورم مخاط و افزايش ترشحات ان سبب تنگي مجدد مجاري نايژه ها ميشود.
در صورت انسداد راه هوايي(نايژها)؛بازدم هوا طولاني شده ونياز به كمك عظلات موجود در ديواره سينه وشكم پيدا ميكند.
افزايش مقاومت راه هوايي در نايژه سبب تلاش كودك؛براي غلبه بر مقاومت راه هوايي ميشود.به هر حال بازدم طولاني موفق به دفع تمامي هوا نشده لذا در راههاي كوچك(الوئولها)تجمع ميابد.جاري شدن هوادر راههاي هوايي تنگ ونسبتامسدود سبب تلاطم صداي خس خس در زمان سمع ميشود.
همزمان با پيشرفت انسداد؛در تلاش براي استنشاق كافي هوا؛تعداد وعمق تنفس افزايش ميابد.اين حالت سبب استساع بيش از حد ريه ها ميشود.
چنين تنفسي سبب تلف شدن انرژي بيش از حد بيمار شده لذا نيازهاي اكسيژني راميافزايد.كودك خسته تر شده وتنفس موثر كاسته ميشود.
بررسي:
نشانه هاي باليني اسم برونشي دركودكان ستگي به شدت انسدادراه هوايي دارد:تنگي نفس؛خس خس وسرفه با يا بدون خلط نشاندهنده اختلال در تهويه است.اين گونه علائم ممكن است بطور حادشروع شده وفواصل كوتاهي بطور متوالي ناپديدشود.
اكثريت كودكان مبتلابه اسم برونشي در فواصلي؛عاري از علايم هستند.سرفه مزمن خصوصا شبانه ظاهر شده وچنانچه والدين آسم را معادل با خس خس بدانند ممكن است بدون توجه برطرف شود.پيش از رويداداسم ممكن است علائمي از قبيل احتقان بيني؛التهاب مخاط بيني؛عطسه؛سرفه يا عفونت تنفسي فوقاني بروزنمايد.
شروع ان ممكن است تدريجي يا ناگهاني باشد.رويدادهاي ناگهاني غالبا بدليل تماس با آلرژن است.در ابتدا كودك ممكن است دچار تنفس سطحي شود در حاليكه كودك بزرگتر حس فشار درسينه داشته باشد.تعداد تنفس افزايش يافته؛تنفس عميق تر؛مرحله بازدم طولاني وخس خس منتشره درسمع شنيده خواهدشد.
چنانچه حمله تشديديابد؛ كودك سيانوز(خصوصااطراف دهان وبسترناخنها) پيدا خواهد كرد.براي استفاده حداكثر از عظلات كمكي تنفسي؛ كودك حالت نشسته به خود داده درحاليكه شانه ها را به طرف جلو خم كرده است.
1- تاريخچه: سابقه خانوادگي اهميت دارد خصوصا هنگامي كه خس خس براي اولين بار ظاهر مي شود
اگاهي از محيط زندگي ممكن است به تعيين علت و احتمال شدت علائم بعدي كمك كند.
2-معاينه فيزيكي:از انجايكه انسداد راه هواييي برگشت پذير است؛معاينه فيزيكي كودك مبتلا؛بين رويدادهاطبيعي مي باشد.قد و وزن بايد اندازه گيري شود.چونكه رشد كودكان مبتلا به اسم ممكن است در ارتباط با شدت اسم بتاخير بيفتد.
قطر قدامي خلفي سينه در كودكان مبتلا به اسم مزمن شديد ممكن است افزايش يابد.
دق ريه ها
تشديد صدا را در پي خواهد داشت كه بدليل حبس هوا در الوئولها ميباشد.استريدورتنفسي يا خس خس دمي ممكن است تؤاما ترشحات راه هوايي فوقاني باشد(تا انسداد برو نشي).خس خس بازدمي همزمان با عبور هوا از نايژك هاي منقبض شنيده ميشود.سرفه در ابتدا فاقدخلط ميباشد.سيانوز؛ابزار كلمات منقطع؛چهره نگران رنگ پريده؛عرق زيادوخستگي نمايان است.
ارزشيابي تشخيصي:
هيچگونه ازمايش اختصاصي براي تشخيص اسم وجود ندارد.انجام ازمايشات تشخيصي؛بررسي مداوم وارزيابي پاسخ كودك نسبت به درمان مفيد است.كودكان مبتلا معمولا از هموگلبين وهماتوكريت طبيعي برخوردارهستندمگر اينكه دچار كم ابي يا كاهش اكسيژن شوند.شمارش كامل گلبولهاي سفيد در جريان حمله افزايش مييابد.شمارش كامل ائوزينوفيل درهردونوع اسم زياد ميباشد.
هنگامي كه تاريخچه؛معاينه فيزيكي ياازمايشات بيوشيميايي نشاندهنده حساسيت باشند؛ازمايشات پوسني وياراست انجام ميشود.چنانچه كودك نسبت به هر يك از الرژنهاي مورد استفاده درازمايشحساس باشد؛ازمايش پوستي؛واگنش مثبت را بدنبال خواهدداشت
تدابيردرماني
اهداف درماني در اسم كودكان پيشگيري از حملات حاد وكنترل علائم ونگهداري رشدوتكامل است.بمنظوررسيدن به اين اهداف تدابير درماني خاص در نظر گرفته ميشود.
درمان دارويي:
از داروها بعنوان پيشگيري ودرمان رويدادهاي حاد استفاده ميشود.درمان داروبمنظور دسترسي به احداف مشروحه ذيل بكار ميرود:1-اتساع نايژه ها2-كاستن التهاب3-دفع ترشحات.داروها ممكن است صرفا در مواقع حمله يا بطور متوالي جهت كنترل بيماري نسبتا شديد در نظر گرفته ميشود.
متيل گزانتيلها:
تئوفيلين ومشتقات ان گشاينده موثر نايژه ها بوده كه غالبا در كنترل اسم دوره كودكي استفاده ميشود.
مقلدهاي سمپاتيك:
اپي نفرين يا ادرنالين دارويي است كه غالبا در شروع حمله حاد بكار مي رود و سبب گشاد شدن سريع نايژه ها ظرف جند دقيقه پس از تزريق زير جلدي مي شود.
ساير داروها:
از مسكنها بطور متداول در كودكان مبتلا به اسم استفاده نمي شود.از انتي بيوتيكها صرفا در صورت وجود عفونت باكتريال استفاده مي شود.
تدابير پرستاري:
مراقبت پرستاري در كودكان مبتلا به اسم شامل كسب بينش كافي در مورد فرايند بيماري؛شيوه هاي درمان دارويي وپي امدهاي قابل انتظار است.
مراقبت كوتاه مدت:
1-حمايت عاطفي واموزش:كودك در مرحله حاد بيماري مضطرب؛خسته؛بيمناك ومضطرب ميباشد.مشكل تنفسي ؛سرفه هاي مكرر و كاهش خواب درصورت كنترل نشدن ديسترس ايجاد ميشود؛مريض بايد گرم وارام نگهداشته شده تحريكات خارجي كم شود.
2-پوزيشن:بهتر است دروضعيت نشسته قرار گيردوپشت كودك به جلو متمايل شود.
3-ارزيابي وضع تنفسي:كنترل مرتب از نظر سينوز وصداها تنفسي؛استفاده از عظلات تنفسي فرعي؛ياكم شدن صداها تنفسي وفعاليت مغزي مانندكوما ضرورت دارد.
4-تجويزاكسيژن:تجويز اكسيژن مرطوب؛دركودكان خيلي كوچك از چادر اكسيژن ودر كودكان بزرگتر از ماسك يا كونولا استفاده ميشود.
5-كنترل داروهاداخل وريدي:كنترل دقيق داروهاي داخل وريدي وعلائم حياتي وفشارخون درهر5دقيقهبايد كنترل
شود.
6-تجويز مايع درماني:كودكان مبتلا به اسم معمولا دچار دهيدراتاسيون هستندكه به علل فعاليت تنفسي وناراحتيهاي شكمي واستفراغ ميباشد.وهيپرونتيلاسيون نيز در تعادل اب الكتروليتها تاثير ميگذارد.
7-تامين استراحت:ايجاد استراحت براي پيشگيري از مصرف اكسيژن وعدم صحبت طولاني كودك؛زيرا درحين تنفس سخت وشديد كودك نميتواند به خوبي حرف بزند.ونيز مشغول كردن كودك با راديو تلوزيون.
8-حمايت خانواده:وا لدين واعضا خانواده در مراقبت از كودك شركت داده شوند. البته بايد سطح تحمل خانواده واطمينان از اينكه ميتوانند با استرس ناشي از بيماري كودك كنار يبيايند بررسي شود.
مراقبت بلند مدت:
1- مراقبت طولاني : اهداف بلد مدت براي مبتلايان به اسم مزمن پيشگيري از حملات حاد برونش يا انسداد راه هوايي است
مخصوصا در صورت لزوم كودك را به اورژانس يا بيمارستان برسانند و اقدامات جامع پرستاري بايد طوري باشد كه اگاهي بيمار و خانواده اش بررسي شود.
2-اموزش والدين: والدين بايد ارتباط بين اسم و عفونت را درك كنند و تشويق به شركت در گروه ورزشي مخصوص كودكان اسمي شوند كه استرس حملات اسمي را تسريع كند و در صورت امكان بايد از بوجود امدن ان جلوگيري كرد
پيامد
پيش اگهي اسم نسبت به تناوب؛ شدت؛ طول مدت حملات در كودكان متفاوت است. تقريبا نيمي از كودكان مبتلا به اسم از علايم اسپاسم انسدادي نايژه ها بهبودي يافته ولي غالبا علايم ديگر حساسيت رينيت الرژيك را خواهند داشت .
بعضي از كودكاني كه از اسم الرژيك بهبود مي يابند متعاقبا ممكن است به اسم داخلي دجار شوند .اسم معمولا مهلك نيست
ولي مي تواند اختلالات جسمي و رواني- اجتماعي اساسي ايجاد كند كه نياز به مراقبت مادام العمر داشته باشد.
پيشگيري:
اسم قابل پيشگيري نيست. توصيه مي شود كه ازمصرف مواد غذايي خاص(تخم مرغ شكلات؛ توت فرنگي. مركبات و ماهي)
در دوره شيرخواره گي خودداري شود جونكه ممكن است احتمال بروز اسم حساسيتي را كاهش داده گر جه تحقيقات ان را ثابت نكرده اسست. اسم قابل كنترل است. اقداماتي در جهت پيشگيري از رويدادهاي حاد و عوارض توام مطرح شده است. نقش پرستار در پيشگيري؛ مجددا در جهت ارتقاء مراقبت از خود و حفظ سلامتي سوق داده مي شود.
