انواع مختلفی از انسولین برای درمان دیابت وجود دارد که براساس شروع اثر، اوج اثر و طول اثر گروه بندی می شوند.انواع انسولین عبارتند از:
· سریع الاثر
· کوتاه اثر
· متوسط الاثر
· طولانی اثر
· مخلوط
انواع انسولین
رایج ترین انواع انسولین موجود در ایران، انسولينهاي regular و NPH هستند که بصورت ویال های شیری و شفاف موجود مي باشند.
انسولین رگولار: یک انسولین انسانی است که از طریق تکنيک هاي DNA نوترکیب تهیه می شود و بصورت شفاف است.
جزء انواع انسولین های کوتاه اثر قرار دارد.
اثر انسولین رگولار در عرض ۳۰ دقیقه پس از تزریق زیرجلدي ظاهر شده و داراي نيمه عمر بيولوژيکي حداکثر ۱۲ ساعت است.
مقدار ناچیزی از انسولین رگولار از طریق ادرار دفع مي شود.
دوزاژ انسولین رگولار منحصر به شرایط بیمار می باشد. معمولاً روزانه ۳ تا ۴ بار و هر بار ۱۵ تا ۳۰ دقيقه قبل از غذا بصورت زيرجلدي استفاده مي شود.
انسولین داخل یخچال نگهداری می شود، بعد از باز کردن ظرف انسولين، مي توان يک تا دو ماه خارج از يخچال نگه داشت.
انسولین که داخل یخچال بوده و سرد است، قبل از تزریق باید به دماي اتاق برسد و بايد مقداري بين دستان خود نگه داريد تا به دماي بدن نزديک شود.
انسولین رگولار شفاف بوده و باید از تجویز محلول کدر یا تغيير رنگ داده اجتناب کرد.
NPH : آنالوگ انسولین انسانی است که به روش نوترکیب تولید شده و شيري رنگ است.
جزء انسولین های متوسط الاثر می باشد.
شروع اثر انسولین تقریباً دو ساعت پس از تزریق زیرجلدي بوده و حداکثر اثر آن ۶-۵ ساعت پس از تزريق و طول اثر آن ۱۲-۸ ساعت بعد مي باشد.
انسولین NPH، انسولین پایه بوده و زمان تزریق آن، ارتباطی با زمان غذاخوردن ندارد و معمولاً روزي دوبار در روز به فاصله ۱۲ ساعت تزريق مي شود.
در صورت داشتن نارسایی کلیوی و کبدي، حتماً پزشک معالج خود را آگاه کنيد.
در زمان استفاده از این انسولین، باید قندخون را حدود ۶ ساعت بعد از تزریق، کنترل و ثبت کرده و در تمام طول اثر، مراقب افت قندخون بود.
قبل از مصرف انسولین، باید آن را به آرامی کف دست غلتاند تا بصورت یکدست شيري شود.
از تکان دادن شدید ویال انسولین بپرهیزيد چرا که اثر دارو را کاهش مي دهد.
در صورتی که انسولین در ته ویال معلق و به صورت دانه دانه بنظر رسیده و يکنواخت نباشد، از مصرف آن اجتناب کنيد.
هنگام خرید انسولین، به تاریخ انقضای ويال توجه کنيد.
لیسپرو: (Apidra) این انسولین برای مهار افزایش ناگهاني قندخون بعد از غذا مصرف مي شود.
این انسولین بوسیله حلال استریل مخصوص خودش و يا مخلوطهاي متفاوت انسولين NPH و رگولار با نسبتهای متفاوت رقیق میگردد و مورد استفاده قرار میگيرد.
مخلوط این ترکیبات در یخچال تا ۲۸ روز و در دمای اتاق تا ۱۴ روز پايدار ميباشد.
جزء انسولین های کوتاه اثر می باشد.
این انسولین، از ۱۵ دقیقه مانده به مصرف غذا تا مدت کوتاهی بعد از غذا قابل تزريق است.
بسیار سریع (در عرض ۱۵ دقیقه) از محل تزریق زيرجلدي جذب مي شود.
پیک اثر از حدود نیم ساعت تا ۲-۱ ساعت بعد از تزریق است.
طول مدت اثر، ۵-۳ ساعت می باشد.
ترکیب انسولین لیسپرو با یک انسولين متوسط اثر، بهترين نتيجه را مي دهد.
آسپارت: (آسپارت شفاف Novorapid و آسپارت ۷۰/۳۰ Novomix) این انسولین نیز، قندخون بعد از غذا را تنظیم ميکند.
آسپارت شفاف: (Novorapid)
آنالوگ انسولین سریع الاثر می باشد.
سریعتر از رگولار جذب می شود.
از طریق ادرار دفع می شود.
بلافاصله قبل از غذا تزریق می شود.
همراه یک انسولین کوتاه یا متوسط الاثر تجویز مي شود.
در دمای زیر ۳۷ درجه باید نگهداری شود.
شروع اثر، ۲۰-۱۰ دقیقه، اوج اثر ۹۰-۶۰ دقیقه و طول مدت اثر ۵-۴ ساعت پس از تزریق می باشد.
آسپارت ۷۰/۳۰:(Novomix)
باید ۱۵ دقیقه قبل از مصرف غذا، تزریق شود.
حاوی هر دو مواد شفاف و کدر می باشد و برای تزریق، بايد بطور کامل مخلوط و شيري رنگ شود.
برای مخلوط کردن نباید تکان شدید داده و تنها باید در کف دست غلطانده شود و مخلوط يکنواختي بدست آيد.
در صورت تغییر رنگ یا وجود ذرات کریستالي در داخل ويال، انسولين قابل مصرف نمي باشد.
گلارژین: (lantus, levemir, abasaglar)
این انسولین طولانی اثر بوده و آهسته جذب می شود.
شروع اثر انسولین گلارژین تقریباً ۹۰ دقیقه مي باشد.
طول مدت اثر، ۲۴ ساعت است و سطح آن در طول ۲۴ ساعت نسبتاً ثابت است.
باید هر روز در زمان معینی مصرف شود. (مثلاً هر روز سر ساعت ۱۰ شب)
۳۰ تا ۵۰% نیاز روزانه بیمار به انسولین می تواند با انسولين گلارژين تامين شود.
دوزاژ انسولین باید با توجه به وزن بدن، میزان چربی بدن، ميزان فعاليت فيزيکي، حساسيت به انسولين، سطح گلوکز خون و سطح مطلوب گلوکز خون تنظيم گردد.
محلول انسولین باید شفاف و بدون رنگ و فاقد ذرات قابل مشاهده باشد.
·
تزریق انسولین
انسولین در چربی زیر پوست باید تزریق شود. با انگشت شست و نشانه قسمتي از پوست محل تزريق را به طرف بالا بكشيد. زاویه تزریق در افراد چاق و لاغر متفاوت است در افراد چاق در ناحیه پیشین رانها و بازوها ابتدا باید پوست بالا آورده شود و با زاویه 90 سر سوزن وارد گردد اما در افراد لاغر این زاویه در بازوها 45 درجه است . تغییر زاویه تزریق باید با توجه به قطر عضله محل تزریق باشد. محل تزريق را به طور مرتب تغيير دهيد. تزريق مداوم در يك محل موجب سفت شدن پوست آن قسمت خواهد شد .
انواع سرنگها
• سرنگ 100 واحدي، فاصله دو خط 2 واحد انسولین
• سرنگ 50 واحدي، فاصله دو خط 1 واحد انسولین
سرنگ 30 واحدي، فاصله دو خط 0/5واحد
اگر از انسولین nph یا مخلوط استفاده میکنید ، حتما قبل از10 -15 بار استفاده بین دستانتان بغلتانید. ( از تکان دادن شدید خودداری کنید)
جلوگیري از تشکیل حباب هوا
به اندازه انسولینی که می خواهید بکشید (مثلا 10 واحد رگولار)، ابتدا 10 واحد هوا بکشید سرنگ هوا را وارد ویال انسولین کنید،سپس واحد انسولین مورد نظر را بکشید. این کار به خروج راحت تر
انسولین کمک می کند.
• اگر حباب هوا در سرنگ دیده می شود، سرنگ را به گونه اي نگهداریدکه سوزن آن بالا باشد، به بدنه سرنگ چند ضربه کوچک با نوك انگشتتان وارد کنید که حباب بالا بیاید و سپس با فشار دادن پیستون
سرنگ به سمت بالا حباب ها را خارج کنید.
استفاده از قلم انسولین
براي نحوه استفاده از قلم انسولین حتما از دستورالعمل آن کمک بگیرید.
• قبل از هر بار تزریق، قلم را به گونه اي نگهدارید که نوك سوزن به سمت بالا باشد و مطمئن شوید که قلم انسولین، داراي جریان خروجی از نوك سوزن می باشد.
• قلم انسولین و کارتریج آن براي استفاده شخصی است و به علت احتمال آلودگی نباید به صورت مشترك استفاده شود.
قلم ها نباید در یخچال قرار گیرند بخصوص قلم هایی که پس از اتمام کارتریج چندین بار قابل استفاده هستند، چرا که قسمت هاي پلاستیکی قلم تحت تاثیر قرار می گیرند و روي عملکرد قلم اثر میگذارند.
سر سوزن قلم از دو طرف باز است که سبب می شود که هوا و انسولین با هم در ارتباط باشند. اگر سر سوزن شما متصل به قلم باشد، تغییرات محیط می تواند روي دوز انسولین اثر بگذارد.
• سر سوزن قلم باید بلافاصله بعد از تزریق از قلم جدا شوند و در ظرف هاي مخصوص دور انداخته شوند. این امر سبب عدم ورود هوا یا سایرآلودگی ها به کارتریج می شود و از طرف دیگر از نشت انسولین به
خارج جلوگیري می کند.
بعد از فشردن انگشت شست روي دگمه تزریق، افراد دیابتی باید به منظور تزریق کامل و جلوگیري از نشت انسولین، 10 ثانیه صبر کنید.اگر دوز تزریق بیشتر باشد، شاید لازم باشد که طولانی تر از 10 ثانیه
تامل کنید.
• قلم هاي انسولین که داراي پنجره اي براي نشان دادن دوز انسولین هستند، باید در آخر هر تزریق به صفر برسند. این امر نشاندهنده این موضوع است که دوز لازم تزریق شده است.
محل تزریق
شکم، سریع ترین جذب انسولین را دارد.
• بازو و ران داراي جذب متوسط است.
• باسن، آهسته ترین محل جذب انسولین
است و در زمان هایی که نیازمند جذب آهسته هستید، محل مناسبی است.
افزایش جذب انسولین
تزریق درون عضلانی همه انسولین هاي انسانی، آنالوگ هاي سریع اثرو طولانی اثر به علت کنترل نامنظم قند خون و خطر هیپوگلیسمی شدید، اصلا توصیه نمی شود
• ماساژ محل تزریق انسولین توصیه نمی شود زیرا سبب افزایش جذب انسولین می شود و زمان اثر انسولین غیر قابل پیش بینی می شود.
• افزایش درجه حرارت پوست مانند سونا، حمام آفتاب یا حمام آب داغ سبب افزایش سرعت جذب انسولین می شود.
• تزریق به اندام هاي در حال ورزش سبب افزایش جذب انسولین،عملکرد سریع تر انسولین و کاهش سریع تر قند خون می شود.
کاهش جذب انسولین
• سیگار کشیدن
• لیپوهیپرتروفی به علت استفاده زیاد از یک محل تزریق
• تزریق انسولین سرد
سایر مواردکه درتزریق انسولین بایددرنظرگرفته شود
تاریخ مصرف انسولین
• انسولین بعد از گذشتن تاریخ انقضا نباید استفاده شود.
• اگر انسولین باز شد، بیشتر از 28 روز نمی تواند استفاده شود
• از تزریق در ریشه مو، زخم ها، خال یا سایر ضایعات پوستی خودداري کنید.
• تزریق در دماي اتاق صورت گیرد.
• از سوزن هاي کوتاه تر و نازك تر استفاده کنید.
• ورود سوزن به پوست سریع و نرم باشد.
• تزریق را آرام و پیوسته تزریق انجام دهید. مطمئن شوید که پیستون سرنگ و دگمه قلم به طور کامل فشرده شده اند.
• اگر از الکل استفاده می کنید، زمانی تزریق کنید که الکل خشک شده باشد.
• سعی کنید که از روي لباس تزریق نکنید. چرا که طول سوزن کوتاه ترمی شود و احتمال تزریق نامناسب بیشتر می شود و از طرف دیگرمنطقه تزریق هم مورد بررسی قرار نمی گیرد.
• در برخی مواقع، توصیه می شود که براي جذب آسان تر، تزریق انسولین در دو محل تزریق شود. چرا که وقتی حجم تزریق کمتر از 50واحد باشد، درد تزریق کمتر می شود.
دماي نگهداري انسولین
• انسولین باز نشده باید در دماي یخچال نگهداري شود
• ولی بعد از باز کردن می تواند در دماي اتاق نگهداري شود.
• تزریق انسولین در دماي اتاق سبب کاهش تحریک، سوزش یا دردتزریق می شود و انسولین هاي کدر زودتر به صورت سوسپانسیون درمی آیند.
• وقتی انسولین از جاي سرد به گرم می رود، منبسط می شود و اگرسوزن روي قلم باشد، به خارج نشت می کند.
• در این صورت ممکن است مایع قلم نشت کند در حالی که ذرات انسولین داخل قلم بماند و غلظت انسولین را تغییر دهد، بنابراین قدرت انسولین شما تغییر میکند و ممکن است که دچار افت قند شوید.
• وقتی قلم از جاي گرم به جاي سرد منتقل شود، انسولین منقبضمی شود و می تواند هوا وارد وارد کارتریج شود و انسولین کافی تزریق نشود
لیپودیستروفی
واکنش موضعی مربوط به بافت چربی است که به دو صورت دیده می شود:
• لیپوآتروفی، از دست رفتن چربی زیرپوستی در موضع تزریق که بهصورت فرورفتگی سطحی یا عمیق میباشد.
• لیپوهیپرتروفی، ایجاد لایه هاي فیبر و چربی
لیپوهیپرتروفی
• جذب انسولین از این مناطق کمتر است، جذب انسولین با سرعت ثابتی صورت نمی گیرد و از نظر ظاهري هم جنبه خوبی ندارد.
• بیماران مکررا مناطق لیپوهیپرتروفی را براي تزریق انتخاب می کنند چون این مناطق، عصب رسانی کمی دارند و تقریبا بدون درد هستند.
• فرد دیابتی قبل از تزریق باید منطقه مورد نظر را بررسی و لمس کند.هر منطقه اي که اثري ازلیپودیستروفی، التهاب، ادم یا عفونت دارد، نباید مورد تزریق قرار گیرد.
توصیه ها
• بیماران باید مکان هاي تزریق خود را تغییر دهند و از سرسوزن یا سرنگ فقط یک بار استفاده کنند.
• محل هاي تزریق بایستی توسط خود فرد دیابتی و توسط پزشک در هرویزیت بررسی شوند. بهترین حالت این است که این بررسی در وضعیت ایستاده باشد.
• بیماران باید راهنمایی شوند که در مناطق لیپوهیپرتروفی تزریق نکنند.
• وقتی بیماران تزریق را از مناطق لیپوهیپرتروفی به سالم تغییر می دهند، باید در ابتدا دوز انسولین را کمتر کنند و قند خونشان را بیشتر اندازه گیري کنند.
• به بیماران آموزش دهید که چگونه محل تزریق را بررسی کنند و آن مناطق را براي شناسایی لیپوهیپرتروفی لمس کنند.
چرخش در تزریق انسولین
• براي جلوگیري از لیپوهیپرتروفی و تضمین جذب مناسب انسولین، چرخش در محل تزریق انسولین بسیار ضروري است.
• بیماران باید یاد بگیرند که براي محل هاي تزریقشان نظم خاصی درچرخش محل تزریق انسولین داشته باشند.
• چرخش منسجم در یک محل تزریق در هر بار ویزیت پزشک باید بررسی شود.
• چرخش منسجم در یک محل تزریق در طول روز توصیه می شود
شرایط خاص
کبودي و خونریزي گاهی در محل تزریق رخ می دهد و عمدتا در افرادي دیده می شود که داروهاي ضد پلاکت مصرف می کنند.
• بیماران را مطمئن کنید که کبودي و خونریزي روي جذب انسولین اثري نمی گذارد.
• کبودي و خونریزي در محل تزریق، نشاندهنده این موضوع است که روش هاي تزریق انسولین باید مجددا مرور شود.
بارداري
• مطالعات محدودي در مورد توصیه هاي تزریق در بارداري وجود دارد.
• شکم، بهترین محل براي تزریق انسولین در بارداري است.
• استفاده از چین پوستی و سرسوزن هاي کوتاه ( 4 و 5 میلیمتر)، سبب کاهش تزریق درون عضلانی می شود.
• از تزریق انسولین در اطراف ناف و یا مناطقی از شکم که کشیده شدهاست، خودداري کنید.
افراد سالمند
• رویکردي که براي سالمندان در نظر گرفته می شود، مستلزم یک برنامه کاملا فردي و با در نظر گرفتن خصوصیات فیزیکی، اجتماعی وروحی فرد می باشد.
• انسولین هاي مخلوط، براي سالمندان انتخاب مناسبی است. این نوع انسولین ها- در مقایسه با انسولین هایی که خود فرد باید آن ها را مخلوط کند- در افراد سالمند سبب تزریق دوز انسولین دقیق تر می
شود.استفاده از قلم براي افراد سالمند ارجح است.
• آموزش افراد خانواده و یا دوستان فرد سالمند بسیار توصیه می شود.
• در افراد سالمند لاغر، حتما تزریق با چین پوستی همراه شود.
کودکان
• پزشکان باید به والدین این آگاهی را بدهند که استرس و عملکرد منفی آنها می تواند روي همکاري فرزندشان اثر بگذارد. به والدین این امکان داده شود که تزریق آب نمک با سرنگ یا سر سوزن متصل به قلم خالی را امتحان کنند.
• می توان از روش حواس پرتی براي تزریق انسولین استفاده کرد به شرطی که حقه بازي به حساب نیاید. تزریق در هنگام تماشاي برنامه مورد علاقه، بادکنک باد کردن، پازل درست کردن.
• می توان از بازي درمانی نیز سود برد. مثلا تزریق به اسباب بازي مورد علاقه کودك
• پزشکان بایستی یک بررسی فردي روي کودکان داشته باشند که طول سوزن و روش تزریق مناسب را توصیه کنند.
• قلم هاي انسولین وسایل تزریقی هستند که طول سوزن آنها کمتر است،4 و 6 میلیمتري).
اگر کودك از سرنگ استفاده می کند، حتما جایی تزریق کند که بیشترین چربی را داشته باشد، حتما پوست را بالا بیاورد و زاویه تزریق را هم در نظر بگیرد که تزریق داخل عضلانی رخ ندهد.
• بسیاري از کودکان و نوجوانان از چرخش محل تزریق تبعیت نمی کنند و لیپودیستروفی در آنها بسیار شایع است.
• پزشکان می بایستی اطلاعات کافی در مورد چرخش محل تزریق در اختیار فرد دیابتی و والدینش قرار دهند. والدین باید بدانند که نباید فقط در محل هاي مورد علاقه کودك تزریق کنند و از همه محل هاي تزریق استفاده کنند.
• در مورد کودکانی که خود تزریق می کنند، در مورد چرخش محل حتما باید نظارت شوند.
• سن شروع خود تزریقی انسولین متناسب با میزان تکامل و بلوغ فکري کودك است نه شناسنامه اي. اغلب کودکان بالاي 10 سال می توانند خود تزریق انسولین را انجام دهند.
